بررسی انواع بیمه در ترکیه و ایران

گفتگوی آقای رضا حسنی با جناب آقای محمد صالح چیت گران عضو هیات مدیره بیمه تعاون با موضوع  بررسی انواع بیمه در ترکیه و ایران برگذار شده است.

میهمان برنامه:

آقای محمد صالح چیت گران عضو هیات مدیره بیمه تعاون است. لیسانس حقوق دانشگاه تهران فوق لیسانس حقوق عمومی و دکترای حقوق عمومی دارد. در حال حاضر دانشجوی مدیریت بیمه هستند. چند سال در رشته حقوق مشغول فعالیت بوده است. در ادارات حقوقی و شرکت ها مشغول به کار بوده است. در اداره حقوقی بیمه ما فعالیت داشتند. در حال حاضر در شرکت بیمه تعاون فعالیت دارند.

در مورد تاریخچه بیمه صحبت کنید؟

در فرهنگ لغت فارسی یک کلمه به نام بیم یعنی ترس داریم بیمه یک واژه روسی به معنای ترس یا ضد بیم است. در ایران اولین کسانی که حضور داشتند در زمینه بیمه روسها بودند. یک شرکت حمل و نقل بوده است حدود 120 سال پیش و در زمینه بیمه فعالیت داشته است. در ایران و ترکیه ایجاد شرکت هایی بیمه ای به 100 سال پیش برمیگردد. در ایران 1289 تا سال 1314 تاسیس شرکت بیمه ایران است. تا سال 1350 قانون تصویب بیمه مرکزی بوده است. در ترکیه 1870 میلادی یک آتش سوزی بزرگ در استانبول رخ داد بعد از آن باب شرکت های بیمه به علت خسارت های پیش آمده در ترکیه باز شد. تا سال 1916 تقریبا شرکت هایی بیمه ای که وجود داشتند شرکت های انگلیسی و فرانسوی بودند. این شرکت ها یکسری معایب و یکسری فوائد داشت. معایب آن قراردادها به زبان انگلیسی و فرانسوی بود و خدمات لازم و کافی نمیدادند. در ترکیه بعد اسلامی هم خیلی قوی بود و شرایط بیمه را قبول نداشتند. در سال 1916 شرکت بیمه عثمانی با توجه به دلایل ذکر شده تاسیس شد. بعد از این شرکت سندیکای بیمه گران و اداره بیمه مرکزی و شرکت های بیمه گذار خارجی زیادی فعالیت میکنند.

تا سال 1954 انجمن بیمه تکایی و صندوق بازنشستگی در این مجموعه قرار میگیرند. در کل صنعت  بیمه به دو دسته بیمه اجتماعی و بیمه های بازرگانی تقسیم میشود. بیمه اجتماعی مثل بحثی که دولت دارد مثل بیمه تامین اجتماعی و بیمه بیکاری و بیمه دوران بارداری که توسط دولت حمایت میشود. بیمه بازرگانی که به بیمه زندگی و بیمه های غیر زندگی که شامل بیمه اموال و اشخاص و مسئولیت تقسیم میشود. بیمه اموال مثل بیمه آتش سوزی و بیمه اتومبیل و باربری و غیره.  بیمه اشخاص هم به بیمه های درمان و حوادث و عمر تقسیم بندی میشود. بیمه مسئولیت هم به بیمه مسئولیت کارفرما نسبت به کارگر یا بیمه مسئولیت حرفه های خاص مثل پزشکی و پرستاری است.

در ترکیه صندوق های بازنشستگی در زیر این مجموعه  قرار گرفتند. این اتفاق در ضریب نفوذ بیمه هم تاثیر گذاشتند. در ترکیه انجمن بیمه ترکیه در سال 1954 تاسیس شد یک ساختار دارد کمسیون داوردی دارد. حسابهای بیمه ای دارد. دفتر اطلاعات بیمه ای دارد. دفتر بیمه گران اتومبیل دارد مرکز آموزش دارد. و بنیاد بیمه ترکیه ای که یک سری هدف ها برایش تعریف شده است. در ساختار بیمه ترکیه در گزارشی که در سال 2019 منتشر شده بود سهم بازار اقتصادی ترکیه حدود 4 تا 5 درصد اقتصاد ترکیه در صنعت بیمه است. حق بیمه تولیدی که شرکت های بیمه ترکیه ای حدود 48 میلیارد لیر بوده است. از این 48 میلیارد لیر 60 درصد این سهم متعلق به شرکت های بیمه ای اروپا یی است. 55 در صد مربوط به بیمه های اتومبیل و 16 درصد به بیمه اشخاص و 25 درصد مربوط به اموال است. کسانی که در ترکیه بیمه میفروشند یکی خود شرکت های بیمه ای هستند و یکی بانک ها و نماینده ها و واسطه ها. تقریبا مانند ایران است. دقیقه 13صنعت بیمه گری در ترکیه صنعت روبه رشدی است.
اگر کسی تحصیلات بیمه گری و سابقه فعالیت در بیمه گری داشته باشد میتواند در ترکیه موفق شود. ترکیه در سالهای اخیر به سمت تکنولوژی بیمه ای میرود. در این راستا یک نهاد به اسم آژانس آی آر اس ای تاسیس کرده است. این آژانس کارش این است که فعالیت های غیر بانکی بیمه ای تسهیل بکند و در ساز و کار های انتقالی آنکارا به استانبول کار میکند. و در حوزه ی استارتاپ های بیمه ای  و فعالیتهای پیشرفت تکنولوژی و غیره نفوذش در بازار بیشتر میشود. و روش های جدید فروش بیمه از طریق تکنولوژی در ترکیه باب میکنند.  در ایران بیمه مرکزی به عنوان نهاد ناظر به صنعت بیمه حضور دارد. سندیکای بیمه گران در کنار بیمه مرکزی فعالیت میکند. ارکان بیمه مرکزی مجمع و شورا و هیات عامه و بازرس هست که آئین نامه های بیمه ای و بررسی و نظارت بر صورت های مالی و شرکت های بیمه توسط این نهاد انجام میشود.

در بیمه بازرگانی در ایران یک ضعف هست که در ترکیه نیست ما در زمینه قانونگذاری در صنعت بیمه کشورمان مقداری مشکل داریم. بطور مثال ما قانون بیمه کشورمون مربوط به سال 1316 است. این قانون بیمه قانون 1930 فرانسه گرفته شده است. تقریبا در قانون فرانسه از آن زمان تا الان خیلی تغییرات رخ داده است. چون محصولات جدید بیمه ای به وجود آمده است. و به تبع آن قانون اصلاح شده است. ولی در ایران این قانون اصلاح نشده است و در این زمینه خلاء احساس میشود. یک زمینه دیگر هم هست بحث اجبار بیمه ها در ترکیه و ایران است. در ایران یک قانون داریم به نام بیمه اجباری شخص ثالث اتومبیل اجباری است و بیشتر جنبه حمایتی دارد. در اینجا یک ضعف داریم مثلا در ایران 12 میلیون موتور سیکلت داریم. که از بین آنها فقط 2 میلیون بیمه نامه دارند. نهاد بیمه گذار باید برای افرادی که از بیمه استفاده نمیکنند یک جریمه در نظر بگیرد تا این اتفاق بیفتد. ما تقریبا 17 هزار نفر کشته ی تصادفات جاده ای داریم. رقم پرداختی خیلی زیاد است و اگر کسی بیمه نداشته باشد فشار زیادی به فرد وارد میشود.

در ترکیه هم پوشش اجباری بیمه داریم یکی از آنها بیمه ی فجایع طبیعی یا تی سی آی پی است.  شما وقتی ساختمانی در ترکیه خرید میکنید باید بیمه نامه خسارت زلزله تهیه کنید. برای این موضوع چند نفع وجود دارد. اول اینکه دولت بار فشار مالی وارد نمیشود. جبران خسارت به عهده شرکت های بیمه است. و خیلی زود خسارت وارده به مردم پرداخت میشود. این یک پوشش اجباری است و اگر شما یک ساختمان میخرید باید حتما بیمه باشد. در ایران ضریب نفوذ بیمه ای پایین است. براساس سال 97 3/2 است.

برای افزایش ضریب نفوذ بیمه باید حق بیمه تولید افزایش پیدا کند. حق بیمه تولیدی با فرهنگ سازی باید افزایش دهیم. ما باید احساس خرید بیمه نامه را در زندگی خود داشته باشیم. ضعف ما در این است که مردم ما احساس نیاز به بیمه نمیکنند تا زمانیکه حادثه رخ داد. وقتی بیمه نامه ها ضریب نفوذی بیشتری داشته باشند باعث رشد اقتصادی میشود. ما باید در مناطقی که روی گسل زلزله قرار دارد ساختمانها را بیمه کنیم و بیمه آن اجباری باشد. یک بیمه نامه هم داریم به نام بیمه نامه توریستی که این بیمه نامه دو شکل دارد.

یکی دولتی است به نام اس جی کی که توسط دو شرکت خصوصی و دولتی ارائه میشود. شرکت دولتی آنهایی که با اقامت کاری به ترکیه مهاجرت میکنند و برای شهروندی می آیند یا اقامت های پنج ساله می آیند این حق بیمه در پنج سال پرداخت میکنند و بعد میتوانند اقامت بگیرند. بیمه بعدی بیمه نامه ای است که شرکت های خصوصی میدهند. این شرکت های خصوصی در حوزه ی درمان هستند. این شرکت ها تا 2500 لیر هزینه درمان فرد را پرداخت میکنند. البته با توجه به شرکت ها کمی متفاوت است. برخی دارو ها را تا 60 درصد پوشش میدهند و برخی نمیدهند.  تفاهم نامه ای هم در بحث انتقال حق بیمه بین ایران و ترکیه وجود داشت ولی اجرایی نشد. در سازو کار اجرایی شدن مقداری مشکل پیدا کردند. مثلا سابقه تامین اجتماعی که بخواهد منتقل شود اصل آن این است که حق بیمه تامین اجتماعی باید منتقل شود.

چرا شرکت های بیمه ای ایران وارد بازار ترکیه نمیشود و در ترکیه شعبه ای ندارند؟

بحثی که در اینجا مطرح میشود یکی پرداخت خسارت است و یکی بحث  رقابتی آنها است. شرکت های خارجی بزرگ بیمه ای در ترکیه دارای شعبه هستند. در این بازار سهمی برای شرکت های ایرانی نیست. در مناقصاتی که وجود دارد قابل رقابت با شرکت های خارجی نیست. ما نوسانات نرخ ارزی داریم و درآنجا پرداخت خسارت به صورت ارزی است.

ما این نواسات که بخاطر تحریم ها که اثر گذاشتند و خود پرداخت ارزی شرکت بیمه دچار مشکل خواهد کرد. شرکت های بیمه ایرانی این ریسک را نمیکنند. و صرف اقتصادی برای شرکت ها ندارد. شرکت های بیمه مثل دی رازی و معلم در باکو افغانستان و سوریه در زمینه بیمه های مهندسی حضور دارند و فعالیت میکنند. در کل دنیا یک بحران داریم به نام کرونا. در ایران اقداماتی که توسط شرکت های بیمه ای شده است چند اقدام کردند مثلا ما برای بیمه شخص ثالث حضور پیدا میکردیم و برگ بیمه میگرفتیم ولی در حال حاضر به صورت الکترونیک صادر میشود و نیاز به نسخه چاپی نیست. اتفاق دیگر اینکه هزینه های درمان کرونا توسط شرکت های بیمه ای در بیمه تکمیلی پرداخت کردند.

و یک سهم ده درصدی شرکت ها از فروش بیمه نامه های شخص ثالث به وزارت بهداشت پرداخت کردند. یکی دیگر از اقداماتی که خود شرکت بیمه تعاون انجام داد بیمه توقف کسب وکار ناشی از کرونا است. برای افرادی که شغلی دارند و آن را بیمه میکنیم . ستاد مبارزه با کرونا با اعلان اینکه باید تعطیل شود شرکتی که این بیمه نامه خریده است به اندازه ی درآمد 500 تا 12 میلیون تومنی که در پنج طبقه تقسیم بندی میشود خسارت به اندازه 60 روز پرداخت میشود و دوهفته آن فرانشیز است.

در ترکیه هم یک سری پوشش های بیمه ای تکمیلی آمدند و شرکت ها اضافه کردند. مثل شرکت ترک نیپون یک سری آپشن ها اضافه کرد مثلا به افرادی که بیمه از آنها گرفته بودند 5 بار مکالمه تلفنی با یک متخصص و پزشک داشته باشد. یا شرکت بیمه ی سمپو گفت ما بجز قبول 50 درصد هزینه درمان شما قبول میکنیم آزمایش شما هم سریع بدستتان برسانیم. من پیشنهادی که برای دوستان دارم بیمه ی نیپون هست. این بیمه هم پوشش مناسبتری دارد هم هزینه بهتری پرداخت میکند.

در مورد بیمه داسک که برای زلزله است عدد بسیار ناچیزی گرفته میشود. مثلا برای خانه ای 300 هزار لیری 200 لیر بیمه آن است.  بعضی از بیمارستانها در داخل بیمارستان هم بیمه دارند.مثلا بیمارستان آجی بادم یک هولینگ بزرگ در حوزه ی پزشکی و سلامت که بیمه مخصوص خودش دارد. بعضی از بیمه ها به علت تحریم  ها اصلا با ایران کار نمیکنند. افرادی که بیمه خریداری میکنند اصلا نمیخوانند که چه خدماتی میدهد اسم چه بیمارستانهایی در سایت است یا نیست. و شرایط دریافت خدمات چیست. این نا آگاهی هم بین افراد وجود دارد.

در ترکیه ما شاهد رویداد یا نمایشگاه در زمینه بیمه نبودیم با وجود شرکت های بزرگ بیمه که وجود دارد. در کشورهای اروپایی انگلیس سویس و فرانسه این نمایشگاه ها برگزار میشود. و شرکت های بیمه ای ایران هم حضور پیدا میکنند. در ایران به علت بحث تحریم ها کمتر میتوانند حضور پیدا کنند در این رویدادها. در بحث بیمه های اتکایی شرکت های بیمه ای باید ریت بگیرند این ریت یک سری نهادها بین المللی هستند که بررسی میکنند و به شرکت ها درجه میدهند.  اتفاقی که باعث این شده این است که در ایران کسی نمی آید این ریت را بدهد به علت تحریم ها و شرکت های بیمه ای دیگر دلیلی برای حضور در نمایشگاهای بین المللی ندارند. بیشتر رقابتها داخلی است.

اگر تحریم ها کمتر شود بیمه بازار خیلی خوبی است ایران بتواند در ترکیه حضور داشته باشد.