دلار تا کی می تازاند؟ بررسی افزایش عجیب نرخ دلار و لیر طی دو ماهه اخیر
رکود ریال در مقابل ارزهای خارجی که از مدتها پیش آغاز شده امروز به 220 هزار ریال در مقابل یک دلار رسید. علاوه بر دلار، ارزش ارزهای خارجی دیگر مثل لیر و یورو نسبت به ریال ایران در هفته‌های اخیر افزایش بسیار چشمگیری داشته است.دلار در ایران ۳۰ برابر ترکیه گران شده است. افزایش ۱٫۱ درصدی قیمت دلار در ترکیه طی یک ماه اخیر در حالی است که قیمت این ارز آمریکایی در ایران طی همین دوره بیش از ۳۰ درصد رشد داشته است.آمارها نشان می‌دهد قیمت دلار (صرافی ملی) از ۱۸ خرداد ماه امسال تا به امروز، ۱۸ تیر ماه (تا لحظه تنظیم این گزارش) بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته و از ۱۶٫۹ هزار تومان به بیش از ۲۲ هزار تومان رسیده و به بالاترین سطح تاریخی خود رسیده است.
مشکلات دیگری مثل تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران و تورم شدید، موجب نگرانی افکار عمومی به ویژه تحلیلگران و سیاستمداران نسبت به آینده کشور و از سوی دیگر تصمیم‌گیری مقامات برای انجام اقداماتی جهت جلوگیری از هرگونه بحران اجتماعی و سیاسی شده است.
رکود بی سابقه ریال و افزایش جهشی قیمت ارز و طلا و بعد از آن آمارهای نگران‌کننده رشد شدید قیمت مسکن، وضعیتی نگران‌کننده از فضای کلان اقتصاد ایران ترسیم کرده است. ما در این یادداشت سعی داریم به مهمترین دلایل رکود ریال در بازار ایران و افزایش عجیب نرخ دلار و لیر طی دو ماهه اخیر بپردازیم.
مهمترین دلایل کم ارزشتر شدن واحد پول ایران را میتوان مولفه‌هایی مانند رشد منفی اقتصادی، کاهش اشتغالزایی و اختلالات سیستم بانکی، کاهش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه کشور دانست. از دلایل دیگر نیز میتوان به کاهش ذخایر ارزی بانک مرکزی اشاره کرد. دولت همواره سعی کرده اند تا با تزریق ارز به بازار، کنترل آن را در دست داشته باشند. این کنترل البته به دو وجه بالا بردن و پایین آوردن نرخ ارز استفاده می‌شد. ولی همانطور که شاهد بودیم، دلار آمریکا طی چند روز گذشته تا بالای 220 هزار ریال ایران رسید. و دولت در کنترل این قیمتها نتوانست موفق عمل کند.
در این یادداشت میخوانید:
کاهش درآمد نفتی
عواملی مانند سقوط ارزش پول ملی و کاهش درآمد نفتی از 100 به 8 میلیارد دلار و رکود بازار ناشی از بحران کرونا، موجب افزایش تورم و بیکاری و دیگر مشکلات اقتصادی شده است. این مسئله، فعالان سیاسی، چه از نوع حامی دولت و یا منتقدان آن را به شدت نگران کرده است. وضعیت اقتصادی ایران، تحت تاثیر کسری بودجه فوق‌العاده دولت است. دولت پیش از بحران کرونا با کسری بودجه 50 درصدی مواجه بود. با توجه به این بحران و تشدید تحریم‌ها و کسری بودجه، مواجه است. آنهم در وضعی که کالاهای صادراتی ایران، عمدتا مواد پتروشیمی و نفت که به دلیل تحریم‌ها، ضعف مدیریتی و شیوع کرونا به حداقل خود در این روزها رسیده اند. صد البته این موارد را در رکود ریال نمیتوان نادیده گرفت.
گفت‌وگوی اخیراستراتژیک آمریکا و عراق
همانطور که در خبرها شاهد آن بوده ایم، در هفته های گذشته پس از صدور قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران و تصمیم واشنگتن برای تحریم ناخداهای کشتی‌های این کشور به دلیل صادرات بنزین به ونزوئلا، در آغاز موج جدید کاهش ارزش ریال تأثیری غیر قابل انکار داشته است. علاوه بر این، گفت‌وگوی اخیر استراتژیک آمریکا و عراق بر افزایش نگرانی نسبت به آینده اقتصاد ایران را نیز نمیتوان نادیده گرفت.
عراق پس از چین، دومین مقصد کالاهای ایرانی و یکی از منابع اصلی تأمین دلار برای ایران است. طبق گزارشها طی 10 ماهه گذشته 8 میلیارد دلار صادرات به عراق انجام شده است، پول گاز و برق صادراتی ایران به عراق به حساب بانک مرکزی این کشور واریز می‌شود. تحریم‌ها مانع از امکان برداشت پول می‌شود و 5 میلیارد دلار در بانک مرکزی عراق رسوب کرده است.
بازنگشتن ارز حاصل از صادرات به ایران است
طبق آمار در دو سال گذشته 72 میلیارد دلار توسط 15 هزار شرکت حقیقی و حقوقی صادرات از ایران انجام گرفته که از این مبلغ تنها 45 میلیارد دلار برگشته و 27 میلیارد دلار که معادل نیاز ارزی دو ساله کشور برای واردات کالاهای اساسی است، بازنگشته است. وضعیت اقتصادی ایران، تحت تاثیر کسری بودجه فوق العاده دولت است. دولت پیش از بحران کرونا با کسری بودجه 50 درصدی مواجه بود. با توجه به این بحران و تشدید تحریم‌ها کسری بودجه خیلی بیشتر خواهد شد. بانک مرکزی قصد دارد با افزایش سود، سپرده‌ها را جذب و آنها را متوجه بورس کند تا در آنجا بتواند با عرضه سهام شرکت‌های دولتی، نقدینگی را جمع بکند چراکه دولت ورشکسته و بسیار نیازمند پول است.
انفجار در پارچین
هفته گذشته نور درخشانی آسمان شرق تهران را روشن کرد و مقامات کشور به سرعت از انفجار مخزن گاز در یکی از تاسیسات پارچین خبر دادند؛ منطقه ای که سال‌ها پیش از این نامش درعرصه بین‌الملل در جریان فعالیت هسته‌ای ایران مطرح شده بود. عبدی سخنگوی وزارت دفاع در گفتگو با شبکه خبر در خصوص رؤیت نوری در اطراف شرق تهران گفت: ساعت حدود یازده و نیم تا ۱۲ شب یک مخزن گاز در منطقه عمومی پارچین دچار انفجار می‌شود که بلافاصله اتش حاصل این انفجار توسط اتش نشانی مهار شد و این حادثه تلفاتی نداشته و به مراکز نظامی این منطقه ارتباطی نداشته است.
اما رسانه‌های خارجی سناریو‌های متعددی در این باره مطرح می‌کنند. و بسیاری از تحلیلگران آن را حمله سایبری اسرائیل به پایگاه ایران می دانند و بر این مسئله توافق نظر دارند که اتفاقاتی از این دست نیز میتواند در کاهش نرخ ریال و افزایش روز افزون ارز و طلا موثر باشد.
همه این موارد و مسائل دست به دست هم داده اند تا ریال به رکود بی سابقه خود در بازار ارز برسد. این مسئله، باعث ایجاد مشکلات بزرگ و کوچک زیادی برای ایران خواهد شد، به‌طوری که نمیتوان برای فرزندانی که در کشور تحصیل کرده‌اند اشتغالزایی کرد و همچنین آنها از مهاجرت کردن نیز ناامید خواهند شد. رکود ریال باعث کاهش قدرت خرید مردم خواهد شد، و حتی شرایط تولید را سخت‌تر خواهد. علاوه بر آن کرونا باعث شده است تا بسیاری از واحدهای تولیدی و خدماتی دچار تعطیلی یا رکود شدید شوند و این هم مزید بر علت شده است در این روزها
