ایران چه جایگاهی در شبکه ترانزیتی چین – ترکیه می‌تواند داشته باشد؟

تولیدکنندگان و صادرکنندگان ترک، با استفاده از ظرفیت ریلی و پیمودن مسیری بیش از ۸ هزار کیلومتر، در تلاشند تا بخشی از بازار مصرف چین را در دست بگیرد.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، امروز از شهر کوجالی ترکیه در نزدیکی استانبول و در منتهی الیه غربی ترکیه، ششمین و هفتمین قطار باری صادرات کالاهای ترکیه ای در راه رسیدن به چین هستند.

این دو قطار با 41 واگن و با پیمودن مسیری بیش از 8 هزار کیلومتر، به شهر شی‌آن چین خواهند رسید. در شرایطی که دولت ترکیه به شدت به منابع ارزی محتاج شده، تولیدکنندگان و صادرکنندگان ترک، با استفاده از ظرفیت ریلی، می روند تا بخشی از بازار مصرف چین را در دست بگیرند.

کالای ترکیه برای رسیدن به چین، راه دور و درازی را می پیماید و از غرب ترکیه به شرق این کشور رفته و سپس از گرجستان به جمهوری آذربایجان، از آنجا به دریای خزر و قزاقستان فرستاده می شوند و از مرز قزاقستان نیز تا عمق 1200 کیلومتری چین و پس از 14 روز و پیمودن 8 هزار و 693 کیلومتر راه، به دست مصرف کننده می رسند.

صادرکنندگان ترک، در گام نخست، تنها گوشت پرندگان، ماده معدنی بور، یخچال و تاسیسات سرماساز به چین می بردند اما حالا تخته‌های ام‌دی‌اف نیز به آن افزوده شده است.

مسئولان اقتصادی دولت ترکیه بر این باورند که مسیر حرکت قطار باری از ترکیه به چین که جاده ابریشم آهنین خوانده می‌شود، یک گذرگاه یا کریدور مرکزی، امن، اقتصادی، و دارای شرایط مناسب برای تجارت ریلی بین قاره‌های آسیا و اروپا است.

شعار حماسی و تبلیغاتی صادرکنندگان ترک در مورد تجارت با چین، این است: «جهان، از چین می خرد. ترکیه، به چین می فروشد».

مجموع مبادلات تجاری بین ترکیه و چین از 2015 تا 2020 میلادی به رقم 126 میلیارد دلار رسیده که البته با فاصله ای بسیار معنی دار، تراز تجاری به نفع چین بوده و ترکیه در برابر 113 میلیاد دلار واردات، تنها 13 میلیارد دلار، کالا به چین صادر کرده است.

کدام مسیر، به صرفه تر است؟

همچنان که در آغاز گزارش مورد اشاره قرار گرفت و در عکس زیر هم دیده می شود، کالاهای ترکیه در حال حاضر، پس از طی مسیر گرجستان، جهوری آذربایجان و قزاقستان به چین می رسند اما در بین راه، باید یک بار کل کالاها تخلیه شوند و سوار بر کشتی، مسیری از دریای خزر را سپری کنند و در آن سوی آب، دوباره بارگذاری شوند و با قطار به چین برسند.

کشور ترکیه , کشور چین ,

واقعیت این است که سوار و پیاده کردن محموله های سنگین و نقل و انتقال از قطار به کشتی و مجدداً از کشتی به قطار، موجب اتلاف وقت و افزایش هزینه انتقال کالا می شود، اما در صورتی که خط قطار جاده ابریشم مدرن بر اساس عکس زیر، از خطه شمال ایران بگذرد، کالا به سهولت، بدون نیاز به کشتی، از چین به اروپا خواهد رسید.

کشور ترکیه , کشور چین ,

مشارکت چین، ایران و ترکیه، مسیر تجارت منطقه ای را متحول می کند و هزینه ها را به طرز چشمگیری پایین می آورد. جمهوری آذربایجان و ارمنستان نیز می توانند با استفاده از شبکه های قدیمی، یا از گذرگاه جدید نخجوان، کالا را از ایران به ترکیه یا مستقیماً از ترکیه در همین مسیر منتقل کند.

چین، ترکیه، ایران

یکی از نکاتی که در مورد آن کنجاوی فراوانی وجود دارد، این است که روابط اقتصادی ترکیه با چین، در مقایسه با روابط اقتصادی ایران و چین، به چه شکلی پیش خواهد رفت و در این رقابت، دو کشور مهم و قدرتمند منطقه یعنی ایران و ترکیه، چه امتیازاتی به دست خواهند آورد؟

پروفسور سما کالایجی اوغلو از تحلیل گران «مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه» (TASAM) در یکی از مقالات خود، امضای توافق سند همکاری جامع 25 ساله بین ایران و چین را یک اتفاق مهم قلمداد کرده و در این مورد چنین نوشته است: «بارزترین بُعد توافق چین و ایران، مطمئناً کمربند اقتصادی جاده ابریشم و همچنین جاده ابریشم دریایی قرن 21 است. قطارهای جاده ابریشم چین که با عبور از صحرای کاراکوم (صحرای بزرگ قره ‌قوم ترکمنستان قره قوم به معنی شن سیاه) به ایران می آیند، در ایستگاه آغازین، در مشهد متوقف می شوند. سپس به نیشابور می روند و بعد از آن نیز از شاهرود یعنی سرزمین زیباترین انگورها، عبور خواهند کرد و سپس به تهران می رسند. سال گذشته، اولین قطار چینی که به این مسیر آمد، طی 14 روز مسیری 10400 کیلومتری را به اتمام رساند. اما پس از شیوع کرونا، کار برای ادامه تجارت ریلی بین ایران و چین، سخت شد. نه کالاهای چینی توانستند به درستی به ایران بیایند و نه گردشگران چینی برای مراسم دینی به مشهد رفتند. اما در مقاطع آتی، احتمالاً علاوه بر حضور در مشهد، تماشای کاشی های نیشابور و خرید انگور لذیذ شاهرود را تجربه خواهند کرد».

یکی از مهم ترین ابعاد سیاسی – اقتصادی اتصال ریلی ایران و چین، این است که در صورت تکمیل پروژه و تلاش برای اتصال راه آهن ایران به عراق، دو نتیجه شگرف مهم به دست می آید:

1.همچنان که قبلاً مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق نیز اعلام کرده، با اتصال راه آهن ایران به عراق، عملاً بازار تجارت عراق، از راه ایران و آسیای میانه به چین متصل خواهد شد.

2.تداوم کار بر روی راه آهن و اتصال ریلی عراق به سوریه، عملاً ایران را به دریای مدیترانه می رساند و گذرگاه مهم جدیدی از مدیترانه، سوریه، عراق به سمت چین، گشوده خواهد شد.

شواهد نشان می دهد که ترکیه برای توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با چین، به شدت در حال تلاش و فعالیت است. اما به جرات می توان گفت، سندی که بین ایران و چین امضا شده بسیار گسترده تر و مهم تر از کل روابط اقتصادی چین و ترکیه است و دستگاه دیپلماسی آنکارا، احتمالاً باید چند سال تلاش کند تا بتواند با چینی ها چنین قراردادی ببندد.

اما در این میان، آن چه اهمیت ویژه ای دارد، این چند موضوع مهم است:

1.بخش خصوصی ترکیه، به شدت مهیا و به اصطلاح پای کار است و در هماهنگی کامل با معاونت اقتصادی دستگاه دیپلماسی این کشور و استفاده از ظرفیت مهم اتحادیه های تولید کنندگان و صادرکنندگان، کار بازاریابی، آماده سازی و صادرات را به سرعت و با کیفیت بالا انجام می دهد و از این حیث، چنین عملیات منسجم و کم نظیری، می تواند برای بخش خصوصی ایران الگوی خوبی باشد.

2.دستگاه دیپلماسی ترکیه در هماهنگی و ارتباط مستقیم و مداوم با کارآفرینان، تجار و صادرکنندگان، موانع حقوقی و سیاسی را به سرعت از سر راه بر می دارد.

3.مجموعه رسانه ای ترکیه، در هر دو بخش دولتی و خصوصی، صادرات کالا به چین را با آب و تاب پوشش داده و آن را به عنوان دستاوردی مهم به نمایش گذاشته است.

4.تفکر شبکه ای سامانه حمل و نقل زمینی، دریایی و ریلی ترکیه، هماهنگی کاملی دارند و ترکیه در بخش زیرساخت های ریلی، سرمایه گذاری های کلانی انجام داده و شتاب و سرعت توسعه در این بخش، شایان توجه است.

منبع